بازرویی طبیعی بلوط

گونه ­های مختلف بلوط در گستره وسیعی از جنگل­ های ایران انتشار دارند. به‌عبارتی، جنس بلوط یکی از مهم‌ترین جنس‌های گیاهی موجود در جنگل‌های کشور است و بخش‌های وسیعی از جنگل‌های زاگرس،‌ ارسباران و هیرکانی را پوشش می‌دهد. گاهی در این مناطق به‌صورت تیپ‌های خالص و گاهی در قالب تیپ‌های آمیخته نمود پیدا می‌کند. بسیاری از پژوهشگران جنگل و سایر علوم مرتبط، مدت زمان طولانی است که در جنگل‌های بلوط کشور به فعالیت‌های علمی می‌پردازند، اما اطلاعات علمی منتشرشده به زبان فارسی درمورد این جنس با ارزش همسان با اهمیت آن نیست. تعدد مراکز آموزشی، پژوهشی و اجرایی مرتبط با جنگل به‌طور عام و جنگل‌های بلوط به‌طور خاص نیز مزید بر علت شده، به‌طوری‌که فقدان کتاب‌های جامع و علمی مرتبط با بلوط بیش از پیش احساس می‌شود. خلأ وجود اطلاعات علمی مرتبط با موضوع بازرویی در جنس بلوط که حاوی مطالب متنوع و فراوانی است و به‌عنوان اولین حلقه استمرار و پایداری درختان این جنس با ارزش حائز اهمیت فراوانی است، نویسندگان را به فکر چاپ این مجموعه ترغیب کرد. درنتیجه، در این نوشتار سعی شد مبانی بازرویی طبیعی در جنس بلوط به رشته تحریر درآید. لازم به‌ذکر است که برای ملموس­تر شدن موضوعات مطرح ‌شده، تلاش شد در تمام متن کتاب به فراخور موضوع مورد بحث، نمونه‌‌ها و مثال‌هایی از نتایج طرح­های پژوهشی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور و مراکز پژوهشی وابسته، پایان­نامه‌های کارشناسی ارشد، رساله‌های دکترای دانشگاه­های مختلف، مقالات علمی- پژوهشی چاپ شده در نشریات معتبر علمی و سایر منابع علمی معتبر موجود استفاده شود. امید است چاپ این کتاب بتواند گام مثبتی در راستای اعتلای دانش علمی جنگل‌های بلوط بردارد.

فهرست مطالب

فصل اول) کلیات و رده­بندی…………………………………………………………………………………………….. ۱

۱- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………….. ۱

۲- رده­بندی…………………………………………………………………………………………………………………. ۳

۲-۱- تیره راش (Fagaceae)…………………………………………………………………………………………… 3

۲-۱-۱- پراکنش جغرافیایی……………………………………………………………………………………………. ۳

۲-۱-۲- قدمت……………………………………………………………………………………………………………. ۴

۲-۱-۳- ویژگی­های گیاه­شناسی……………………………………………………………………………………….. ۴

۲-۱-۴- رده­بندی تیره راش……………………………………………………………………………………………. ۵

۲-۲- جنس بلوط………………………………………………………………………………………………………. ۱۰

۲-۲-۱- پراکنش جغرافیایی………………………………………………………………………………………….. ۱۰

۲-۲-۲- تاریخچه………………………………………………………………………………………………………. ۱۲

۲-۲-۳- ویژگی­های گیاه­شناسی…………………………………………………………………………………….. ۱۳

۲-۲-۴- رده­بندی جنس بلوط در دنیا……………………………………………………………………………… ۱۳

۲-۲-۵- کلیاتی درمورد رده­بندی جنس بلوط در ایران…………………………………………………………. ۲۰

۲-۲-۶- ویژگی­های گیاه­شناسی بلوط­های ایران…………………………………………………………………. ۲۱

۲-۲-۷- جایگاه بلوط­های ایران در رده­بندی جهانی جنس بلوط…………………………………………….. ۲۹

۲-۲-۸- گسترشگاه جغرافیایی بلوط­های ایران…………………………………………………………………… ۲۹

۲-۲-۹- اهمیت و ارزش بلوط………………………………………………………………………………………. ۳۲

فصل دوم) بازرویی جنسی……………………………………………………………………………………………… ۴۳

۱- گل‌دهی………………………………………………………………………………………………………………… ۴۳

۱-۱- گل­های نر………………………………………………………………………………………………………… ۴۶

۱-۲- گل­های ماده……………………………………………………………………………………………………… ۵۵

۲- گرده­افشانی…………………………………………………………………………………………………………… ۵۷

فهرست مطالب

۳- تولید بذر………………………………………………………………………………………………………………. ۶۱

۴- بلوغ و ریزش بذر…………………………………………………………………………………………………… ۶۳

۵- شاخص­های بلوغ بذر………………………………………………………………………………………………. ۶۹

۶- پدیده­شناسی بلوط­های بومی ایران………………………………………………………………………………. ۷۰

۷- نوسان‌های سالانه تولید بذر، نوسان‌های بین ­پایه­ای و تناوب بذردهی  …………………………………. ۷۴

۸- فاکتورهای مؤثر بر تولید بذر  ……………………………………………………………………………………. ۸۹

۸-۱- سرشت ژنتیکی یا ذاتی…………………………………………………………………………………………. ۹۰

۸-۲- سال بذردهی……………………………………………………………………………………………………… ۹۰

۸-۳- سن و قطر…………………………………………………………………………………………………………. ۹۲

۸-۴- آب­وهوا……………………………………………………………………………………………………………. ۹۵

۸-۵- خزان زودرس……………………………………………………………………………………………………. ۹۷

۸-۶- ویژگی­های تاج (سلامت، وضعیت، همپوشانی، سطح، فرم و شکل)…………………………………… ۹۸

۸-۷- ویژگی­های رویشگاه………………………………………………………………………………………….. ۱۰۳

۸-۸- تراکم توده………………………………………………………………………………………………………. ۱۰۳

۸-۹- حشرات و حیوانات…………………………………………………………………………………………… ۱۰۷

۸-۱۰- تکه­تکه­کردن زیستگاه………………………………………………………………………………………. ۱۱۳

۹- زی­وزن بذر…………………………………………………………………………………………………………. ۱۱۳

۱۰- شمار بذر………………………………………………………………………………………………………….. ۱۱۶

۱۱- شناسایی درختان مادری یا خوب­بذرده بلوط……………………………………………………………… ۱۱۶

۱۲- روش­های محاسبه یا برآورد شمار بذر درختان بلوط……………………………………………………. ۱۲۱

۱۲-۱- شمارش درختی/ شمارش تاجی/ شمارش کامل بذرها…………………………………………….. ۱۲۱

۱۲-۲- روش­های نمونه­برداری یا شمارش بخشی از بذرها………………………………………………….. ۱۴۲

۱۲-۲-۱- تله­های بذر یا تله­گذاری………………………………………………………………………………. ۱۴۳

فهرست مطالب

۱۲-۲-۱-۱- شکل و جنس تله…………………………………………………………………………………… ۱۴۳

۱۲-۲-۱-۲- تعداد و مساحت تله………………………………………………………………………………… ۱۴۶

۱۲-۲-۱-۳- مکان و زمان نصب تله…………………………………………………………………………….. ۱۴۶

۱۲-۲-۱-۴- فاصله و بازه زمانی شمارش بذرها در تله……………………………………………………… ۱۴۷

۱۲-۲-۲- قطعه‌نمونه زمینی/ شمارش زمینی/شمارش کوادراتی……………………………………………. ۱۴۹

۱۲-۲-۳- نمونه­برداری تاجی………………………………………………………………………………………. ۱۵۶

۱۲-۲-۴- نمونه­برداری شاخه­ای…………………………………………………………………………………… ۱۵۶

۱۲-۲-۵- روش­های برآورد چشمی……………………………………………………………………………… ۱۵۹

۱۲-۲-۵-۱- روش Snow…………………………………………………………………………………………. 161

۱۲-۲-۵-۲- روش Allen…………………………………………………………………………………………. 161

۱۲-۲-۵-۳- روش Uhlig & Wilson………………………………………………………………………….. 162

۱۲-۲-۵-۴- روش Wright……………………………………………………………………………………….. 163

۱۲-۲-۵-۵- روش Thompson & Lemke……………………………………………………………………. 163

۱۲-۲-۵-۶- روش Sharp…………………………………………………………………………………………. 164

۱۲-۲-۵-۷- روش Whitehead………………………………………………………………………………….. 167

۱۲-۲-۵-۸- روش Graves……………………………………………………………………………………….. 176

۱۲-۲-۵-۹- روش Christisen-Kearby……………………………………………………………………….. 177

۱۲-۲-۵-۱۰- روش McDonald………………………………………………………………………………… 185

۱۲-۲-۵-۱۱- روش تصحیح­شده Graves……………………………………………………………………… 186

۱۲-۲-۵-۱۲- روش Koenig…………………………………………………………………………………….. 192

۱۲-۲-۵-۱۳- روش تصحیح­شده Koenig……………………………………………………………………… 200

۱۲-۲-۵-۱۴- روش Greenberg & Warburton…………………………………………………………….. 200

۱۲-۲-۵-۱۵- روش Pons & Pausas………………………………………………………………………….. 202

فهرست مطالب

۱۳- تبدیل بذر به نونهال و نهال…………………………………………………………………………………….. ۲۰۸

۱۳-۱- فاکتورهای مؤثر بر جوانه‌زنی بذر………………………………………………………………………… ۲۰۹

۱۳-۱-۱- گیاه‌خواری……………………………………………………………………………………………….. ۲۰۹

۱۳-۱-۲- ضخامت لاشبرگ……………………………………………………………………………………….. ۲۱۰

۱۳-۱-۳- رقابت……………………………………………………………………………………………………… ۲۱۰

۱۳-۱-۴- مواد غذایی مورد نیاز نونهال………………………………………………………………………….. ۲۱۳

فصل سوم) بازرویی غیرجنسی یا رویشی………………………………………………………………………… ۲۱۶

۱- مقدمه………………………………………………………………………………………………………………… ۲۱۶

۲- جست……………………………………………………………………………………………………………….. ۲۲۰

۲-۱- جست­های حاصل از جوانه­های پیش­بجا………………………………………………………………… ۲۲۰

۲-۱-۱- کنده­جوش………………………………………………………………………………………………….. ۲۲۰

۲-۱-۱-۱- پاجوش…………………………………………………………………………………………………. ۲۲۱

۲-۱-۱-۲- تنه­جوش………………………………………………………………………………………………… ۲۲۳

۲-۱-۲- پیرکنده­جوش………………………………………………………………………………………………. ۲۲۴

۲-۱-۳- جست نونهالی/جست نهالی…………………………………………………………………………….. ۲۲۵

۲-۱-۴- غده چوبی………………………………………………………………………………………………….. ۲۲۶

۲-۱-۵- هرزجست…………………………………………………………………………………………………… ۲۲۷

۲-۲- جست­های حاصل از جوانه­های نا­بجا…………………………………………………………………….. ۲۲۹

۲-۲-۱- ریشه­جوش…………………………………………………………………………………………………. ۲۲۹

۲-۲-۲- جست نابجا………………………………………………………………………………………………… ۲۳۱

۳- افکنده……………………………………………………………………………………………………………….. ۲۳۲

۴- فاکتورهای مؤثر در جست­دهی…………………………………………………………………………………. ۲۳۴

۴-۱- گونه……………………………………………………………………………………………………………… ۲۳۴

فهرست مطالب

۴-۲- سن و قطر درخت مادری یا کنده………………………………………………………………………….. ۲۳۵

۴-۳- فصل برش………………………………………………………………………………………………………. ۲۴۲

۴-۴- ارتفاع برش…………………………………………………………………………………………………….. ۲۴۳

۴-۵- نوع برش………………………………………………………………………………………………………… ۲۴۳

۴-۶- چرخش برداشت………………………………………………………………………………………………. ۲۴۴

۴-۷- رویشگاه………………………………………………………………………………………………………… ۲۴۴

فصل چهارم) محرک‌های طبیعی بازرویی…………………………………………………………………………. ۲۴۶

نور………………………………………………………………………………………………………………………… ۲۴۶

جهت جغرافیایی………………………………………………………………………………………………………… ۲۴۶

تنک‌کردن………………………………………………………………………………………………………………… ۲۴۷

آشفتگی…………………………………………………………………………………………………………………… ۲۴۷

منابع مورد استفاده……………………………………………………………………………………………………… ۲۶۰

پیوست……………………………………………………………………………………………………………………. ۲۸۷